ALLAH’IN MÜKEMMELIYETİNE DAİR 4. SORU (Üç Bölümün İlki) – Summa Theologica, Aziz Thomas Aquinas

Kasım 15, 2022 –
şuradan Gayrneşriyatı

2,455 görüntüleme

Şimdi Allah’ın mükemmelliği hususunu araştıracağız. Şimdi, mükemmel olan her şey iyi olduğundan, ilk olarak ilahî mükemmellikten, ikinci olarak da ilahî iyilikten söz edeceğiz.

Bunlardan ilkiyle ilgili olarak üç soru sorulabilir:

(1) Allah’ın mükemmel olup olmadığı;

(2) Allah’ın her şeyin mükemmelliğine sahip olup tümel olarak mükemmel olup olmadığı;

(3) Yaratılan şeylerin Allah gibi olduğu söylenebilir mi?

Birinci İtiraz: Anlaşılan o ki mükemmellik Allah’a ait olan bir şey değildir. Çünkü bir şey bütünüyle işlenerek tamamlanmış ise onun mükemmel olduğunu söyleriz. Ama yaratılmış olmak Allah’a ait bir şey değildir. Binaenaleyh O mükemmel değildir.

İkinci İtiraz: Dahası, her şeyin ilk başlangıcı Allah’tır. Ama bir şeyin başlangıcı noksan gibi görünür; tıpkı tohumun hayvansal ve bitkisel yaşamın başlangıcı olması gibi. Binaenaleyh Allah kusurludur.

Üçüncü İtiraz: Üstelik, daha önce gördüğümüz gibi (Soru:3, Madde: 4), Allah’ın mahiyetinde varoluş vardır. Fakat varlık, en tümel ve herhangi bir değişikliğe maruz kalmaya müsait olduğu için kusurlu görünür. Binaenaleyh Allah kusurludur.

Lakin bunların aksine Matta 5:48 şöyle söylüyor: “Göksel Babanız yetkin olduğu gibi, sizler de yetkin kişiler olun.”

Buna cevabım şudur: Filozofun (Aristo) anlattığı gibi (Metafizik. xii), kimi antik filozoflar, yani Pisagorcular ve Leukippos, başlangıç noktası için “en iyi” ve “en mükemmel” yüklemlerini kullanmamışlardır. Sebebiyse, antik filozofların yalnızca maddi bir başlangıç noktası düşünmeleriydi; maddi bir başlangıç noktası ise en mükemmel değildir. Çünkü madde bilkuvve olduğundan, ilk maddi başlangıcın da salt bilkuvve olması ve dolayısıyla en kusurlu olması gerekir. Oysa başlangıç, Allah’tır, maddi değildir ama en mükemmel olması gereken fâil sebebler düzeninde ilk sıradadır. Çünkü madde nasıl sadece bilkuvve ise, fail de bilfiil durumdadır. Binaenaleyh, ilk müessir unsurun en bilfiil ve dolayısıyla en mükemmel olması gerekir; zira bir şey bilfiilliği oranında mükemmeldir çünkü biz mükemmelliği açısından hiçbir eksiği bulunmayana mükemmel deriz.

Birinci İtiraza Yanıt: Gregorius’un dediği gibi (Moral. v, 26,29): “Dudaklarımız sadece kekelese de Allah’ın üstün niteliklerini terennüm ederiz.” Zira sonradan yapılmamış olana mükemmel denmesi uygun değildir. Bununla birlikte, yaratılmış şeyler, bilkuvve halden bilfiil hale getirildiklerinde mükemmel olarak adlandırıldıkları için, bu “mükemmel” kelimesi, mükemmellik yoluyla olsun ya da olmasın, bilfiil halde noksan olmayan şeyleri ifade eder.

İkinci İtiraza Yanıt: Bizce kusurlu olan özdeksel temel, mutlak olarak ilksel olamaz; tersine mükemmel bir şey tarafından öncelenmiş olmalıdır. Çünkü tohum, tohumla çoğalan hayvan yaşamının başlangıcı olsa da ondan önce, tohumun geldiği hayvan ya da bitki bulunur. Çünkü bilkuvve olandan önce bilfiil olanın olması gerekir; çünkü bilkuvve bir varlık ancak zaten bilfiil olan bir varlık tarafından fiile indirgenebilir.

Üçüncü İtiraza Yanıt: Zorunlu varoluş bütün şeylerin en mükemmelidir, çünkü varoluş bütün şeylerin kendisiyle bilfiil hale geldiği şeydir; çünkü varolduğu sürece hiçbir şeyin bilfiilliği yoktur. Dolayısıyla varlık her şeyi, hatta onların biçimlerini bile eyleyen şeydir. Bu nedenle diğer şeylerle, alanın alınanla karşılaştırıldığı gibi değil, daha ziyade alınanın alanla karşılaştırıldığı gibi karşılaştırılır. Bu nedenle insanın, atın ya da başka herhangi bir şeyin varlığından söz ettiğimde, varlık biçimsel bir ilke ve alınan bir şey olarak kabul edilir; var olan olarak değil.

Kaynak: Gayrnesriyat.substack.com